De geschiedenis vóór 1857
De geschiedenis van dit stadsdeel, rond de Paterswoldseweg en de Peizerweg, begint eigenlijk met de Drentsche A. Deze loopt aanvankelijk langs de Paterswoldseweg (in die tijd de Hoornsche Dijk genaamd), een stukje huidige Peizerweg (toen nog de Drentsche Laan geheten), en via de huidige Abel Tasmanstraat (toen de oude Weg geheten) en het gelijknamige Plein stroomde de A richting het noorden.
De Drentsche Laan is een oude waterscheidng. De ontginning van de gebieden ten noorden en zuiden van de Drentsche A is waarschijnlijk begonnen op de oude Dijk langs de Drentsche A. In de elfde eeuw wordt het uitgestrekte veengebied voor het eerst in verband gebracht met turfwinning en akkerbouw. Rond 1200 wordt het veen en de bewoning weggeslagen door stormvloeden. Er wordt een laag klei afgezet en er wordt begonnen met het graven van afwateringssloten. Deze sloten vormden tevens de verkaveling van de weilanden en samen met de lage dijk van de Drenstsche A en de huidige Peizerweg vormden zij de indeling van het gebied.
In de 16e eeuw wordt ten behoeve van militaire doeleinden een vaarweg van Groningen naar Friesland gegraven, het huidige Hoendiep is daar nog een deel van. Samen met de Drentsche Laan (de huidige Peizerweg) en de Hoornsche Dijk vormden zij van oudsher de belangrijkste in- en uitvalswegen van het zuid-westelijk deel van de stad.
Tot ver in de negentiende eeuw werd het gebied voornamelijk gebruikt als weiland. Alleen ten noorden van het Hoendiep en langs de Hoornsche Dijk (Paterswoldseweg) was er sprake van kleinschalige akker- en tuinbouw. Hier en daar stonden kleine boerderijen en richting het westen stonden er langs het Hoendiep een oliemolen en een zaagmolen.
De geschiedenis na 1857
De ontwikkeling van het gebied na 1875 stond vooral in het teken van de uitbreiding van de waterwegen en het daarbij ontstaan van de Westerhaven. De Vestingwet uit 1874 liet het slopen van de vesting toe, waardoor het aansluiten van de waterwegen op de stadsgracht niks meer in de weg stond. Langs de Hoornsche Dijk werd het Noord-Willemskanaal verder uitgegraven en verbonden met de stadsgracht. Het Hoendep werd steeds groter gemaakt en werd via het Eendrachtskanaal verbonden met de Westerhaven en dus ook met de stadsgracht. Na de ontmanteling van de vesting en het uitbreiden van de waterwegen nam de bedrijvigheid rond dit gebied sterk toe.
De Paterswoldseweg werd verder ontwikkeld, de Drentsche Laan werd tussen 1883 en 1885 veranderd in een minder bochtige klinkerweg en kreeg in 1900 de naam Peizerweg. In 1884 werd de spoorlijn Groningen – Leeuwarden aangelegd en in 1913 kwam een apart spoor voor de stoomtram Groningen – Drachten (opgeheven in 1948).
Met het uitbreiden van de vervoersmogelijkheden kwam ook de toename van de bedrijvigheid. Het oudste bedrijf, uit 1856, in dit gebied was “Scheepswerf en Machinefabriek Botje, Ensing & Co”. Het bedrijf lag naast het Hoendiep (waar nu de studenflat staat), was rond 1910 uitgegroeid tot 1 van de grootste ondernemingen van de stad, maar werd opgeheven in 1964. Verder verrees er in 1912 op de hoek van het Abel Tasmanplein en de Eendrachtskade zz een graanpakhuis. Daarnaast vestigden zich in deze wijk een kaashandel (1916) en een fabriek van de Leeuwardense Melkinrichting Lijempf (1929). Op de hoek van de Paterswoldseweg en de Eendrachtskade zz ontstond een groot monumentaal bedrijvencomplex van Fa Stokvis en Zonen. Dit is echter in 1973 gesloopt voor “De Zwarte Doos”. In 1904 vestigde zich de tabaksfabriek van Theodorus Niemeijer zich aan de Paterswoldseweg en werd er in 1914 aan het Hoendiep de “Friesch-Groningsche Cooperatieve Beetwortelsuikerfabriek” gebouwd.
Wonen in de buurt
Omdat de stad meer dan 10.000 inwoners telt, moet de stad, volgende de Woningwet van 1901, een uitbreidingsplan hebben. In 1903 heeft de aangewezen directeur Gemeentewerken Mulock Houwer dit gereed. Voor de straatnamen wil B&W kiezen uit de lange lijst van zeevaarders en zeehelden, “wiens namen in de herinneringen van het Nederlandsche volk voortleven”, en wil het de Groningse ontdekkngsreiziger Abel Tasman eren. Bij de Hoornsche Dijk, de Peizerweg en het oude landweggetje naar de scheepswerf (de latere Abel Tasmanstraat – en het plein) worden een aantal nieuwe straten gerealiseerd: de Piet Hein- , de van Speyk- en de Witte de Withstraat, en wordt het Eendrachtskanaal aangelegd. De aanleg van het kanaal bepaalde min of meer de loop van de straten. Vervolgens kwamen er woningen aan het Abel Tasmanplein, en de knik in de straat aan het eind van het plein moest vanwege de ligging van de scheepswerf die er toen nog lag. Vroeger waren er twee stukken Abel Tasmanstraat (ere wie ere toekomt), maar om aan verwarring een einde te brengen werd het oudste stuk voortaan Dorus Rijkersstraat genoemd. Een groot gedeelte van de Piet Heinstraat werd tussen 1973 en 1977 weer afgebroken vanwege de uitbreiding van Tabaksfabriek Niemeijer. Maar de eerste bebouwing van de wijk grensde dus tussen de Paterswoldseweg en de Abel Tasmanstraat en het Plein, en tussen Tabaksfabriek Niemijer en de Eendrachtskade.
Ten Westen van de Abel Tasmanstraat en het Plein ligt eind ´20 nog weiland, de koeien van 2 boeren grazen er dan nog. Het uitbreidingsplan van Houwers heeft er echter straten gepland. Maar er is een nieuw uitbreidingsplan in de maak en in 1932 is de definitieve versie klaar: het van Brakelplein en omgeving. Langzaam worden er in dit deel van de stad dus straten en huizen gebouwd, De meeste bouwprojekten kunnen in ´41 en ´42 worden voltooid, met een enkele uitzondering daargelaten.
Door de opheffing van de scheepswerf van Botje komt er een bouwterrein beschikbaar. De universiteit weet daar beslag op te leggen door grondruil met de gemeente. Er kan een flat neergezet worden voor studenten. De hoogste hoogbouw verrijst op de hoek van de Eendrachtskade zz en de Paterswoldseweg. In 1972 worden de panden van Stokvis gesloopt en in 1976 is `De Zwarte Doos` gereed.
Tot slot heeft de gemeente plannen voor het gebied tussen het Hoendiep en de van Heemskerckstraat. Het staat nog steeds als bedrijventerrein bestempeld, en de gemeente wil dit graag als zodanig ontwikkelen.
Heeft u vragen of opmerkingen over de geschiedenis van de wijk? Neem gerust contact met ons op.